- Introductie
- Inleiding
- Bouwstenen van een gebaar
- Symbolen handvormen
- Icoon voor de gebarenruimte
- Elementen gebareniconen
- Het systeem gebareniconen
- Leesvolgorde gebareniconen
- Handpalmoriëntatie
- Vingeroriëntatie
- De hand aan de andere kant
- Horizontaal / verticaal
- Gezichtsexpressie
- Tweetalige kinderboeken
- Kinderboeken met gebaren
- Videoregistratie van gebaren
- De wijzende hand
- Beweging in gebarentaal
- Notatiesystemen / lokatie
– handpalm naar voren
– vingeroriëtatie naar boven
– handpalm naar voren
– handpalm naar rechts
– vingeroriëtatie naar boven
het icoon voor gebareniconen
Het ontstaan van gebareniconen
Beginjaren ’80 had ik een nieuw en prikkelend idee voor een gebarenschrift. Niet geheel vreemd, omdat ik daarvoor aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) in Den Haag het vak letterontwerpen heb mogen volgen. Mijn docent was Gerrit Noordzij (De Volkskrant, pdf.) Hij was een vernieuwer op het gebied van letterontwerpen en is voor mij altijd een inspiratiebron geweest.
Wereldwijd zijn een flink aantal notatiesystemen voor gebarentaal ontwikkeld, ook de laatste decennia nog, maar die bestaan doorgaans uit losse elementen en voldeden niet aan mijn uitgangspunten.
Pas in 2015-16 heb ik de draad weer op kunnen pakken en me intensiever kunnen richten op het verder uitwerken van een gebarenschrift. Inmiddels met heel veel meer kennis rondom gebarentaal en tweetaligheid én de ervaring van de vele projekten die ik met Vi-taal gerealiseerd heb. (zie websites van Vi-taal en Haagse Kunstgrepen ).
In 2017 presenteerde ik Gebareniconen aan de docenten en in 2018 aan studenten van de Hogeschool Utrecht.
Zaken die o.a. op deze site de revue zullen passeren: • Nieuwe visie op de ‘gebarenruimte’. • Begin- en eindpunt van een gebaar. • De beweging. • De lokatie-aanduiding en het traject. • Vier symbolen voor de basishandvormen. • Expressie. • Het weergeven van een heel gebaar in één icoon in plaats van losse elementen. • Gebareniconen geeft de schrijver een bepaalde vrijheid in de weergave. •
De opmerking van een docente Gebarentaal aan de Hogeschool Utrecht ’Het systeem Gebareniconen laat je op een andere manier naar gebarentaal kijken.’ motiveert mij enorm om Gebareniconen verder te ontwikkelen.
Ruud Janssen
gebareniconen is een model voor een schrift-systeem voor gebarentaal.
Hoewel ‘Gebareniconen’ eerder de naam is van een aanpak of visie, kan het eveneens een notatiesysteem voor gebaren en gebarentaaluitingen worden genoemd.
Uitgangspunt van ‘Gebareniconen’ is, dat het produceren van gebarentaal plaatsvindt in ‘ruimte’. In deze onbegrensde ruimte heeft de ‘spreker’ een voortdurend wisselende positie.
de traditioneel vaak gehanteerde begrippen als kleine en grote gebarenruimte beschouw ik als leeg en overbodig.
Gebareniconen maakt gebruik van een abstracte, nieuwe benadering en weergave van de gebarenruimte.
Met andere analysesystemen van gebaren erkent ‘Gebareniconen’ dat die zijn opgebouwd uit onderdelen en dat deze onderdelen kunnen worden gegroepeerd in handstanden, oriëntatie, beweging en expressie.
Net als bij een spreker/gebaarder hebben ook deze onderdelen een voortdurend wisselende positie in de ruimte.
deze ruimtelijke posities hangen af van de uiting van de individuele spreker/gebaarder.
In andere, doorgaans lineaire systemen, zet de schrijver het gebaar in losse elementen op een rij in een vaste volgorde èn de lezer stelt deze samen tot een gebaar om het te kunnen interpreteren.
'gebareniconen' werkt ook met losse elementen, maar deze worden direct samengesteld tot een adequaat te interpreteren gebaar.
Hierbij wordt ook uitgegaan van de basisgedachte: wat is er minimaal nodig om een gebaar of een opeenvolging van gebaren in context (een ‘zin’) geheel te kunnen weergeven.
Eerst leer je spreken, daarna moet je nog vele jaren oefenen om te leren schrijven en lezen. Kennismaken met de letters, leestekens, regels, spelling, enzovoort… Het kost wat moeite maar dan kun je ook wat.
het onder de knie krijgen van 'gebareniconen' kun je goed vergelijken met hoe we ooit begonnen met het aap-noot-mies leesplankje.
kortom, ook voor 'gebareniconen' geldt dat je eerst, net als bij elk ander schrift, de nodige afspraken moet maken en leren.
schrift bestaat niet zonder de zintuigen
vingers
lichaam
stokoe's notatie systeem voor gebarentaal
Het is opmerkelijk dat onderzoek naar een notatiesysteem voor gebarentaal pas vanaf 1965 met het ‘Stokoe Notation System’ goed op gang is gekomen.
William C. Stokoe speelde een belangrijke rol in de tot standkoming van het American Sign Language (ASL) woordenboek en ontwikkelde een systeem waarin gebaren opgezocht konden worden per locatie, handstand en beweging. Het was speciaal voor ASL ontworpen, bevatte geen elementen voor expressie en was niet bedoeld om volle zinnen in te schrijven.
schrift bestaat niet zonder de zintuigen
taal is de som
van de zintuigen
en
schrift is een product
van de zintuigen
Ruud Janssen, 2018
bouwstenen van een gebaar
bouwstenen van een gebaar
- beginpunt
- richting
- handpalm- / vingerorïentatie
- traject / snelheid
- afgelegde weg
- eindpunt
- gestrekt
- gebonden – open / gesloten
- gespreid – open / gesloten
- gebogen
- gebonden – open / gesloten
- gespreid – open / gesloten
- gehoekt
- gebonden – open / gesloten
- gespreid – open / gesloten
- duim
- gestrekt
- gebonden / gespreid – open / gesloten
- gebogen
- gebonden / gespreid – open / gesloten
- gehoekt
- gebonden / gespreid – open / gesloten
- gestrekt
- handgespelde cijfers, letters
- hand
- vingers, duim, pols
- romp
- schouders, heup
- hoofd
- wenkbrauwen, voorhoofd, oog, oogleden, neus, lippen, tong, wangen
- rest van het lichaam
- alles wat voor het oog zichtbaar is en kan bewegen
bouwstenen van een gebaar
- beginpunt
- richting
- handpalm- / vingerorïentatie
- traject / snelheid
- afgelegde weg
- eindpunt
- gestrekt
- gebonden – open / gesloten
- gespreid – open / gesloten
- gebogen
- gebonden – open / gesloten
- gespreid – open / gesloten
- gehoekt
- gebonden – open / gesloten
- gespreid – open / gesloten
- duim
- gestrekt
- gebonden / gespreid – open / gesloten
- gebogen
- gebonden / gespreid – open / gesloten
- gehoekt
- gebonden / gespreid – open / gesloten
- gestrekt
- handgespelde cijfers, letters
- hand
- vingers, duim, pols
- romp
- schouders, heup
- hoofd
- wenkbrauwen, voorhoofd, oog, oogleden, neus, lippen, tong, wangen
- rest van het lichaam
- alles wat voor het oog zichtbaar is en kan bewegen
bouwstenen van een gebaar
De gebarenruimte als fundament en de beweging van het gebaar zijn de belangrijkste bouwstenen van een gebaar. Direct gevolgd door de handstanden en de expressie. De crux zit natuurlijk in het samenspel en de synchroniciteit van deze onderdelen.
Gestrekt – gebogen – gehoekt
In plaats van bestaande gebaren te inventariseren en daaruit handstanden te destilleren en te groeperen, wordt bij Gebareniconen uitgegaan van de vormen die de hand natuurlijkerwijs kan aannemen met een aparte hoofdrol voor de duim.
symbolen voor handvormen
in letters genoteerd
met getallen weergegeven
gestrekt
gehoekt
gebogen
duim
symbolen voor handvormen
De handvormen in het systeem Gebareniconen zijn niet ontleend of gekoppeld aan reeds bestaande handstanden van gebaren, maar op mogelijke handvormen/standen die een hand natuurlijkerwijs kan aannemen. Dus geen klauw-, snavel- of C-handen. (Dat roept een verkeerde associatie op.)
< | kleiner |
> | groter |
x | contactpunt / raakpunt |
+ | samen verder |
! | expressief |
∼ | vloeiende / interne beweging hand |
volgorde handvormen
Een voorbeeld
De handenvormen worden per symbool in een vaste, logische volgorde gezet en genummerd.
Vergelijk het met de vaste volgorde van de 26 letters van ons alfabet, die met een melodie makkelijk te onthouden is.
Hand: gestrekt, gebonden, gesloten, 5
het icoon voor de gebarenruimte
het icoon voor de gebarenruimte
verschijningsvormen
Het icoon kan vele gedaanten aannemen. De schrijver bepaalt de vorm van het icoon. Er zijn veel verschijningsvormen voor het icoon denkbaar.
het icoon voor de gebarenruimte
verschijningsvormen
Het icoon kan vele gedaanten aannemen. De schrijver bepaalt de vorm van het icoon. Er zijn veel verschijningsvormen voor het icoon denkbaar.
het icoon voor de gebarenruimte
verschijningsvormen
Het icoon kan vele gedaanten aannemen. De schrijver bepaalt de vorm van het icoon. Er zijn veel verschijningsvormen voor het icoon denkbaar.
het icoon voor de gebarenruimte
verschijningsvormen
Het icoon kan vele gedaanten aannemen. De schrijver bepaalt de vorm van het icoon. Er zijn veel verschijningsvormen voor het icoon denkbaar.
het icoon voor de gebarenruimte
verschijningsvormen
Het icoon kan vele gedaanten aannemen. De schrijver bepaalt de vorm van het icoon. Er zijn veel verschijningsvormen voor het icoon denkbaar.
visualisaties van gebarenruimten
The Signs of Language
Gebarentaal - De taal van doven in Nederland
Edward Klima / Ursula Bellugi
Harvard University Press, 1980
Liesbeth Koenen, Tony Bloem, Ruud Janssen en Albert van de Ven
Nijgh & van Ditmar, 1993 - Uitgeverij Atlas, 1998 - Vi-taal, 2005
Vanaf het begin van wetenschappelijk onderzoek naar gebarentaal wordt de gebarenruimte in afbeeldingen met een begrenzing weergegeven.
In het boek ‘Gebarentaal - De taal van doven in Nederland’ (1993) introduceren we de term standaard gebarenruimte naast een grote - en kleine gebarenruimte. En een fluisterruimte om afgewend van omstanders, ongezien te gebaren.
In het systeem Gebareniconen (2017) is de begrenzing van de gebarenruimte helemaal weggelaten. Het begin- en eindpunt van een beweging en het traject wordt ‘ruimtelijk’ aangegeven.
visualisaties van gebarenruimten
De Nederlandse Gebarentaal
Lexicon van de gebarentaalwetenschap
Schermer e.a. (red)
Van Tricht uitgeverij, 1991
Jan Nijen Twilhaar
Van Tricht uitgeverij, 2009
De slechtste omschrijving van een gebaren-
ruimte staat in het boek ‘De Nederlandse Gebarentaal’ van Schermer e.a. (red):
‘De ruimte bestaat uit een cirkel voor het lichaam en wordt de gebarenruimte genoemd.’
In het Lexicon van Jan Nijen Twilhaar wordt de kleine gebarenruimte met de fluisterruimte vergeleken. Dat is niet juist. Fluisteren is immers ook niet hetzelfde als zachtjes spreken.
De diverse voorbeelden laten zien hoe de representatie van de gebarenruimte zich door de tijd heeft ontwikkeld, waarbij verschillende benaderingen en termen zijn geïntroduceerd om de complexiteit van gebarentaal vast te leggen.
in gebarentaal
de gebarenruimte bestaat niet
er bestaat alleen ruimte
in sign language
the signing space doesn't exist
There is just space
Ruud Janssen, 2018
het systeem gebareniconen
Om een breed draagvlak te creëren moet een gebarenschrift makkelijk te leren en te gebruiken zijn.
uitgangspunt van het concept gebareniconen is om met een beperkt aantal grafische elementen een onbeperkt aantal gebaren weer te geven.
Gebareniconen zijn niet aan een landstaal gebonden. Ook de systemen ‘Hamburg Notation System’, ‘Sutton Signwriting’ en het Franse ‘Typannot’ zijn dit niet.
het systeem gebareniconen
Het systeem Gebareniconen geeft de mogelijkheid tot improviseren met (eigen) extra aanduidingen die zonder uitleg begrepen kunnen worden.
leesvolgorde gebareniconen
eventueel expressie
bepalen
leesvolgorde gebareniconen
de beweging bepalen
leesvolgorde gebareniconen
leesvolgorde gebareniconen
van de dominante hand bepalen
leesvolgorde gebareniconen
tussen– en eindstand bepalen
leesvolgorde gebareniconen
eventueel de expressie bepalen
leesvolgorde gebareniconen
leesvolgorde gebareniconen
De uitdrukking ‘voor jou links, voor mij rechts’ kent iedereen. In het afgebeelde gebarenicoon ligt de oorsprong van de beweging voor de gebarenmaker links, maar voor de waarnemer rechts.
In het Nederlands schrift eindigt de zin met een punt.
In Gebareniconen begint het gebaar met een punt.
- Beginpunt (de oorsprong) van de beweging bepalen
- Traject
- De handvorm en beginstand van de dominante hand bepalen
- De handvorm van de tussen- en eindstand bepalen
- De handvorm van de niet-dominante hand en expressie bepalen
handpalmoriëntatie
handpalmoriëntatie
handpalmoriëntatie
handpalmoriëntatie
vingerorïentatie naar beneden
en boven
vingerorïentatie naar beneden
en boven
handpalmoriëntatie
vingeroriëntatie naar beneden
en boven
vingeroriëntatie naar beneden
en boven
met accent vingeroriëntatie
met accent vingeroriëntatie
handpalmoriëntatie
De hand wordt gesymboliseerd door een streepje, waardoor de richting
van de handpalm niet duidelijk is. Door schijnbaar op de achterkant van de hand het symbool voor de handvorm te projecteren, wordt de handpalm-oriëntatie duidelijk gemaakt.
vingeroriëntatie
Uit de plaats van de hand in de ruimte of vanuit de beweging of de betekenis van het gebaar zelf, volgt doorgaans de richting van de vingeroriëntatie.
met accent vingeroriëntatie
met accent vingeroriëntatie
Plaats je rechterhand naast je hoofd met de handpalm naar voren en de vingeroriëntatie naar boven gericht. Verplaats je hand naar beneden. Ter hoogte van de heup zal de vingeroriëntatie vanzelf veranderen naar rechts of naar beneden.
In geval van een accent moet je zelf bepalen waar de vingers naar toe wijzen.
Vergelijk het ‘accent’ met bijvoorbeeld het trema in ‘zeeën’ om aan te geven dat het niet ‘ze‐een’, maar ‘zee‐en’ is.
de hand aan de andere kant
de hand aan de andere kant
wordt geplaatst, maakt niet uit.
de hand aan de andere kant
Wanneer een hand aan de andere kant van de kop of de romp komt, geef je dat aan met een haakje aan de hand.
Een beweging die aan de ene kant van het lichaam begint met een bepaalde handvorm en aan de andere kant eindigt met een andere handvorm is duidelijk met een haakje aan te geven.
Als de handvorm niet veranderd is het niet nodig om een eindstand te noteren.
horizontaal / verticaal
horizontaal / verticaal
vooraanzicht
potlood met het icoon
voor de gebarenruimte
bovenaanzicht
horizontaal / verticaal
vooraanzicht
bovenaanzicht
horizontaal / verticaal
vooraanzicht
bovenaanzicht
bovenaanzicht
horizontaal / verticaal
horizontaal / verticaal
Om aan te geven hoe je een horizontaal vlak aangeeft is het handig om in vogelperspectief het traject van de beweging te laten zien. De cirkel rond de beginstip geeft aan dat de beweging in bovenaanzicht staat terwijl de romp in dezelfde positie blijft.
vooraanzicht
vogelperspectief
gezichtsexpressie
gezichtsexpressie
‘Stickman’ heeft altijd een rondje als hoofd, maar in Gebareniconen is het rondje een streepje.
Het heeft het voordeel dat de verhoudingen van het gezicht beter aan te geven zijn.
Het resultaat van de zoekterm 'Stickman' in Google.
gezichtsexpressie
Net als in de rest van het gebarenicoon wordt ook voor de expressie alleen aangegeven wat noodzakelijk, wat belangrijk, of onderling is afgesproken voor het gebaar. Andere zaken leiden alleen maar af.
gezichtsexpressie
Vier keer 'Wat krijgen we nou?' Dezelfde zin, maar met verschillende gezichtsuitdrukkingen.
In dit voorbeeld spelen de wenkbrauwen een hoofdrol in de boodschap.
Door verandering van de gezichtsexpressie veranderd de inhoud van de mededeling.
Wat de kracht van intonatie voor het Nederlands is, is de expressie voor Gebarentaal.
gezichtsexpressie
Als je de zin 'Wat krijgen we nou?' wil vertalen naar een andere taal, bijvoorbeeld Frans, Engels of Duits, is niet alleen de intonatie, maar ook de expressie van invloed op de vertaling.
tweetalige kinderboeken
- Noors met losse gebaren
- Deense Gebarentaal
- Nederlandse Gebarentaal
illustraties: Philip Newth 1982
gebarentaal tekeningen: Tore Hansen
redactie: Sigrun Nygaard Moriggi
illustraties: Philip Newth 1982
gebarentaal vertaling: Ritva Bergmann
gebarentaal tekeningen: Frances Ann Kidney
illustraties: Philip Newth 1982
gebarentaal vertaling: Tony Bloem, Wim Emmerik
gebarentaal tekeningen: Gert-Jan de Kleer
productie: Ruud Janssen
Norges Døveforbund,
Uitgeverij H. Aschehoug & Co 1982
ISBN 82 03 10909 8
Døves Center for Total Kommunikation,
Uitgeverij Mallings, Kopenhagen 1987
ISBN 87 7333 380 8
Stichting Vi-taal,
Uitgeverij Leopold 1988
ISBN 90 258 41 33 3
tweetalige kinderboeken
Begin jaren tachtig was vooral in de Verenigde Staten de Signed Exact English methode gangbaar. De Noorse boeken zijn gemaakt volgens deze S.E.E.-methode, het klakkeloos ophangen van een gebaar aan een woord zonder inachtneming van de grammaticale regels van gebarentaal.
gebarentaal tekeningen: Tore Hansen
redactie: Sigrun Nygaard Moriggi
Norges Døveforbund,
Uitgeverij H. Aschehoug & Co 1982
ISBN 82 03 10909 8
tweetalige kinderboeken
Deze Britse serie over het hondje Spot is in 1986 vertaald, ook volgens de Signed Exact English methode.
Zie hoe de vertaling van There's... en He's... in tekening is weergegeven.
Voor ‘zijn’ als koppelwerkwoord wordt geen gebaar gemaakt.
gebarentekeningen: Stephen Ilife 1986
uitgave: National Deaf Children’s Society 1986
ISBN 0 90 4691 30 6
tweetalige kinderboeken
Ritva Bergman, vertaalster van de Deense uitgave en zelf doof zegt: ‘In andere landen, bijvoorbeeld in Engeland, Noorwegen en Noord-
Amerika zijn boeken gepubliceerd voor dove kinderen, waarin elk woord wordt ondersteund door een gebaar. In die landen heeft men de gebarentaal niet erkend als een onafhankelijke taal en zo hebben dove kinderen en hun ouders een heel verkeerd idee gekregen van de manier waarop gebarentaal werkt.’
Katten er under tæppet.
gebarentaal vertaling: Ritva Bergmann
gebarentaal tekeningen: Frances Ann Kidney
Døves Center for Total Kommunikation,
Uitgeverij Mallings, Kopenhagen 1987
ISBN 87 7333 380 8
presentatie in de openbare bibliotheek rotterdam van de eerste kinderboeken in gebarentaal - nederlands naast nederlandse gebarentaal -
Speech Ritva Bergman - 17 juni 1988
Het is een groot genoegen voor mij hier te zijn in Holland om samen met jullie het verschijnen van twee nieuwe boeken voor dove kinderen te vieren.
Omdat ikzelf doof ben en ook mijn twee kinderen doof zijn, weet ik hoe verschrikkelijk belangrijk het is, dat dove kinderen de gelegenheid krijgen hun moedertaal – de gebarentaal – gedrukt te zien, samen met de vertaling in het Nederlands. Zo krijgen zij een eerste indruk van hun toekomstige situatie wat de taal betreft; het tweetalig zijn met Gebarentaal en het Nederlands als twee even belangrijke en gelijkwaardige talen.
Het zal hen helpen hun identiteit te ontwikkelen als doof persoon, vanaf het allereerste begin.
In andere landen, bijvoorbeeld in Engeland, Noorwegen en Noord-Amerika zijn boeken gepubliceerd voor dove kinderen, waarin elk woord wordt ondersteund door een gebaar. In die landen heeft men de gebarentaal niet erkend als een onafhankelijke taal en zo hebben dove kinderen en hun ouders een heel verkeerd idee gekregen van de manier waarop gebarentaal werkt.
Ik werkte als onderwijzeres op een basisschool voor dove kinderen in Denemarken. De onderwijzers aan de scholen voor doven gebruiken gebarentaal in het onderwijs aan doven. Maar de dove kinderen moeten óók leren spreken op school. Gebarentaal echter werkt het leren spreken in het geheel niet tegen. Dove kinderen hebben het recht om gebarentaal als hun moedertaal te hebben met het Nederlands, of in mijn geval het Deens, als hun tweede taal. Niet alleen gebarentaal òf gesproken taal, maar beide talen.
De boeken zijn een groot succes in Denemarken zowel bij dove als bij horende kinderen. De dove kinderen vinden het fijn hun taal gedrukt te zien – en horende kinderen vinden het heel leuk om met gebaren te spelen.
Hoewel het verschrikkelijk moeilijk is sommige belangrijke aspecten van de gebarentaal, zoals bewegingen van het lichaam, gezichtsuitdrukkingen, mond- en oogbewegingen, te reproduceren in stilstaande tekeningen, denk ik toch dat het resultaat erg geslaagd is.
Ook denk ik dat de boeken dove kinderen zullen helpen gemotiveerd te raken om andere boeken te lezen. Ze krijgen hun eerste idee van literatuur en zien hoeveel plezier en ervaringen het ons kan geven.
Ik hoop dat de boeken in Holland net zo’n groot succes zullen zijn als in Denemarken.
Wel gefeliciteerd!
tweetalige kinderboeken
De Deense en de Nederlandse uitgave is een coproductie van Uitgeverij Mallings en Uitgeverij Leopold.
In deze boeken is, in tegenstelling tot de opdracht van de uitgevers, zelfstandig en onafhankelijk van elkaar, de principiële beslissing genomen om de boeken tweetalig te maken. Waarbij Vi-taal ook nog eens extra nadruk op inhoud en uitvoering heeft gelegd. Het zijn de eerste tweetalige kinderboeken in Nederlands naast Nederlandse Gebarentaal geworden.
gebarentaal vertaling: Tony Bloem, Wim Emmerik
gebarentaal tekeningen: Gert-Jan de Kleer
productie: Ruud Janssen
Stichting Vi-taal,
Uitgeverij Leopold 1988
ISBN 90 258 41 33 3
De poes zit onder het vloerkleed.
tweetalige kinderboeken
Het thema in Foei, Poes! zijn de plekken waar poes niet mag komen. Hangen in de gordijnen, onder het tapijt, in de kast, tussen de bloemen.
Een voorbeeld van de manier waarop Tony Bloem, de vertaler van de Nederlandse uitgave, de verschillende plekjes aangeeft waar Poes zich in het verhaal bevindt.
Door de kijkrichting van de figuur een bepaalde richting op te laten kijken en wijzen, wordt de positie van Poes aangegeven.
De poes ligt op de bank
Foei, Poes!
tweetalige kinderboeken
Omdat de plek van Poes steeds wisselt, waren voor de verschillende plaatsen waar Poes zich in de illustratie bevindt, verschillende gebarentekeningen nodig.
De illustraties van de illustrator zijn voor de vertaling het uitgangspunt en spelen een belangrijke rol in het bepalen van de richting.
De gebarentekening moet aansluiten op de illustratie.
tweetalige kinderboeken
De richting die in de gebaren-tekening met ‘O’ wordt aangegeven, heeft een direct vervolg in de slotzin ‘Foei, poes!’.
Dus voor de zin ‘Foei, poes!’ zijn ook vier verschillende gebaren-tekeningen gemaakt.
tweetalige kinderboeken
Op de covers van de Nederlandse uitgaven staan de titels in beide talen.
In ‘Foei, Poes!’ is de kijkrichting van het gebaar in de illustratie geïntegreerd.
Op de cover van ‘Kom buiten kijken’ is de voorkeur voor de woordvolgorde (kom-kijken-buiten) in Gebarentaal bepaald door de beweging, terwijl in het Nederlands de volgorde (kom-buiten-kijken) is bepaald door de klank.
Vertalen blijft een kwestie van het maken van persoonlijke keuzes.
la langue des signes
9-13 juillet 1990
JEAN-FRANÇOIS MERCURIO
23 maart 1956 - 20 juillet 1990
kinderboeken met gebaren
‘Hoor je me niet!’ gaat over Marc, een dove jongen en een dove ezel. Marc vraagt zich af waarom ze niet kunnen horen. Het boek bestaat uit grappige tekeningen met heel weinig tekst en meer bedoelt voor ouders om samen met hun kind het boek te bekijken.
De gebaren zijn met weinig kennis van gebarentaal getekend. Het won toch in 1982 een Europeseprijs voor het beste kinderboek voor gehandicapten.*
Maar dat zegt meer iets over de status waarin gebarentaal toen nog verkeerde.
illustraties: Hans Henkes
uitgave: Uitgeverij Ploegsma BV, 1981
ISBN 90 216 0913 4
with Disabilities Jubilee Selection
kinderboeken met gebaren
‘Ik ben jarig’ met levendige illustraties van Babs van Wely. Zij vertaalde de tekst van het verhaal prachtig in beeld.
Onderaan elke pagina staan drie gebaren ter ondersteuning.
De gebarentekeningen missen veel details en de bewegings-aanduiding is onduidelijk, maar ook grammaticale samenhang ontbreekt.
De tekeningen kunnen wel een hulp zijn bij het voorlezen door ouders, die nog onervaren met gebarentaal zijn.
illustraties: Babs van Wely 1984
adviezen: Joyce Kindjian
uitgave: Uitgeverij Leopold
ISBN 90 258 3843 x
kinderboeken met gebaren
‘Kom mee naar het bos’ is een vervolg op ‘Ik ben jarig’ wederom met sprekende illustraties van Babs van Wely.
Het boek is nu wat groter in formaat, zodat er vier gebarentekeningen onder de illustraties passen en er staat een zin onder de gebarentekeningen als vertaling van de gebaren.
Rond de gebarentekeningen was destijds veel discussie en er kwam ook kritiek los. Bewustwording rond de Nederlandse Gebarentaal stond nog letterlijk in de ‘kinderschoenen’.
illustraties: Babs van Wely 1984
adviezen: Joyce Kindjian
uitgave: Uitgeverij Leopold
ISBN 90 258 3843 x
videoregistratie van gebaren
Door het begin en het eind van de video af te knippen
blijft alleen de beweging van het gebaar over.
Zonder deze ruis is de video 6 keer korter.
videoregistratie van gebaren
In de oorspronkelijke video is de beginstand moeilijk vast
te stellen, maar ook de locatie van de handen is onduidelijk en
zelfs de eindstand wordt slordig gebaard.
De bewerkte opname is:
– veel korter / schept ruimtewinst in de opslag
– zie je onmiddelijk wat de beginstand is / tijdwinst
– beter te bestuderen / begin- en eindstand sneller te bepalen
– makkelijker te herhalen / voor het vaststellen van het traject
– overbodige bewegingen uitsluiten / geen ruis
videoregistratie van gebaren
Ook voor het bespreken, vergelijken, onderzoeken en het bekijken van verschillende variaties leent het systeem Gebareniconen zich goed.
Het laatste voorbeeld heeft nog een kleine horizontale beweging.
videoregistratie van gebaren
Door het begin en het eind van de video af te knippen
blijft alleen de beweging van het gebaar over.
Zonder deze ruis is de video 3 keer korter.
videoregistratie van gebaren
In de oorspronkelijke video laat Wim Emmerik duidelijk met een
kleine beweging het begin van het gebaar zien. In de bewerkte opname
is die kleine beweging voor de duidelijkheid weggelaten.
De bewerkte opname is:
– veel korter / schept ruimtewinst in de opslag
– zie je onmiddelijk wat de beginstand is / tijdwinst
– beter te bestuderen / begin- en eindstand sneller te bepalen
– makkelijker te herhalen / voor het vaststellen van het traject
– overbodige bewegingen uitsluiten / geen ruis
videoregistratie van gebaren
Door het begin en het eind van de video af te knippen
blijft alleen de beweging van het gebaar over.
Zonder deze ruis is de video 3 keer korter.
videoregistratie van gebaren
Ook voor het bespreken, vergelijken,
onderzoeken en het bekijken van verschillende
variaties leent het systeem Gebareniconen
zich goed.
Het ~ symbool, links naast de Z op je
toetsenbord, staat voor een vloeiende,
interne beweging van de hand of vingers.
videoregistratie van gebaren
Door het begin en het eind van de video af te knippen
blijft alleen de beweging van het gebaar over.
Zonder deze ruis is de video 3 keer korter.
videoregistratie van gebaren
Ook voor het bespreken, vergelijken,
onderzoeken en het bekijken van verschillende
variaties leent het systeem Gebareniconen
zich goed.
Het + symbool geeft aan dat beide handen
samen het traject vervolgen.
Het ^^ symbool, staat voor een herhaalde,
hoekige interne beweging van de hand.
videoregistratie van gebaren
Sinds 1987 fotografeer ik, bijvoorbeeld voor de
gebarentekeningen van de kinderboeken ‘Foei!
Poes’ en ‘Kom buiten kijken’ de begin- en
eindpunten om het gebaar vast te leggen.
Bij Gebareniconen (2015) spelen de begin-
en eindpunten opnieuw een belangrijke
rol om het ‘traject’ te bepalen.
Handspeak.com toont pas vanaf 2018 het
traject, het begin- en eindpunt van het gebaar.
Handspeak starte in 1995 en is het oudste
online gebarenwoordenboek.
duidelijk beginpunt van het gebaar.
waar de handen nog buiten beeld
beginnen. Het nauwkeurig
bepalen van het traject wordt
hierdoor bemoeilijkt.
Het wijsgebaar is
het eerste woordje dat je spreekt
En het laatste gebaar
dat je maakt op plaats van
bestemming
Ruud Janssen, 2017
De wijzende hand
Pagina 30 en 31 uit het boek Gebarentaal - De taal van doven in Nederland
De wijzende hand
Het gebarenicoon voor IK op verschillende manieren opgeschreven. De schrijver bepaalt wat zijn voorkeur heeft.
Hoofd en romp/schouders voor de toeschouwer naar rechts.
Hoofd en romp/schouders naar de toeschouwer toe.
Hoofd voor de toeschouwer naar rechts en de romp naar voren.
A -
B -
C -
ik
ik
ik
A
B
C
De wijzende hand
Het gebaar voor IK wordt doorgaans met de wijsvinger en een ‘gehoekte’ hand gemaakt.
In het kadertje links onder staan vijf voorbeelden om het gebaar van de ‘pointing finger’, de wijzende vinger te noteren. Een Brits, Nederlands, Vlaams en twee Spaanse voorbeelden.
Het traject, begin- eindstand, hand- en vingeroriëntatie, palmoriëntatie en locatie moeten apart worden toegevoegd.
In een gebarenicoon worden al deze gegevens als één geheel getoond.
De wijzende hand
Aan één gestrekte vinger kan je niet zien of het een gebonden of gespreide vinger betreft.
Maar als je bijvoorbeeld van 1 tot 5 telt, zie je dat bij 2, de vingers gepreid zijn.
En als je iemand de weg wijst, kan je dat met één vinger doen, maar ook bijvoorbeeld met vier vingers of de hele hand.
Bij tellen gebruik je gespreide vingers en iemand de deur wijzen doe je met gebonden vingers.
gebonden
handvorm:
gestrekt - gebonden - gesloten - 1
- wijzen
- richting aangeven
gespreid
handvorm:
gestrekt - gespreid - gesloten - 1
- tellen
- één
- pas op!
- ja, ik.
1
1
beweging in gebarentaal
Beweging in gebarentaal
Pagina 157 uit ons boek Gebarentaal - De taal van doven in Nederland
Ik geef hem vaak. Ik geef hem af en toe.
Het verschil tussen ‘vaak’ en ‘af en toe geven’ zit hem onder meer in de snelheid waarmee de geefbewegingen elkaar opvolgen. Bij ‘vaak’ zijn het snelle, strakke bewegingen, bij ‘af en toe’ gaat het wat rustiger en stop je even tussen de bewegingen.
Gebarentaal – De taal van doven in Nederland
Liesbeth Koenen, Tony Bloem, Ruud Janssen en Albert van de Ven
Nijgh & van Ditmar, 1993 - Uitgeverij Atlas, 1988 - Uitgave Vi-taal, 2005
Beweging in gebarentaal
pijlen uit ons boek 'gebarentaal'
dezelfde bewegingen in gebareniconen
Ik geef hem af en toe.
Ik geef hem vaak.
Ik geef ieder van jullie.
pagina 157
pagina 157
pagina 125
Beweging in gebarentaal
pijlen uit ons boek 'gebarentaal'
dezelfde bewegingen in gebareniconen
Ik geef hem af en toe.
Ik geef hem vaak.
Ik geef ieder van jullie.
pagina 157
pagina 157
pagina 125
Beweging in gebarentaal
In de Nederlandse uitgave van het kinderboek ‘Foei, Poes!’ (zie ook hoofdstuk 13), gebruikten we reeds pijlen die het traject van de beweging aangeven.
De interne beweging van de hand werd duidelijk gemaakt door de begin- en de eindstand van de hand te tekenen.
De interne beweging van de hand staat los van het traject van het gebaar.
Wanneer de pijl, het traject, langer is, wordt de betekenis het ‘schijnen’ van een lamp.
Bij een heel korte, snelle beweging wordt de vertaling ‘lichtflits’, waarin de handpalm-oriëntatie de flitsrichting bepaalt.
Lamp - Drie pijltjes
- Noorse uitgave
Lamp - Vier pijltjes
- Deense uitgave
Lamp - Slechts één pijl
voor het traject
- Nederlandse uitgave
Zie meer hoofdstuk 13
Beweging in gebarentaal
Groninger
Gebaren Woordenboek
Gebarentaal -
De taal van doven in Nederland
Gebaren met je baby
Van Dale / Basiswoordenboek
Nederlandse Gebarentaal
Koninlijk Instituut voor Doven
H.D. Guyot, uitgave 1985
Vi-taal
uitgave 1993
Nederlands Gebarencentrum
uitgave 2010
Nederlands Gebarencentrum
uitgave 2010
zichtbaar - hoe klein ook
Een gebaar is pas een gebaar als er beweging in zit
zonder beweging geen geluid
Een woord is pas een woord als er beweging in zit
Ruud Janssen, 1992
Beweging in spraak
Gebarentaal in real-time
Spraak in ASL
(American Sign Language)
Opnamen van George W. Veditz in 1913.
Je ziet de samenwerking tussen de ‘zichtbare’ delen van het lichaam in handbewegingen, handvormen, lichaamshoudingen, expressie en de ruimtelijkheid waarin dit gebeurt.
bron: Library of Congress: www.loc.gov
Klankentaal in real-time
Spraak in het Duits
MRI-film van Jens Frahm van het Max-Planck-Institut uit 2010 toont de ‘onzichtbare’ bewegingen in de mond en keel tijdens het spreken en de samenwerking tussen de lippen, de tong, het zachte verhemelte en het strottenhoofd, die nodig zijn om klinkers, medeklinkers en coarticulaties te vormen.
bron: Max-Planck-Institut fúr biophysikalische Chemie
Op beide films is goed te zien
dat het overbrengen van een
boodschap een complex proces is.
Uiteindelijk gaat het er niet om of
je het in een klankentaal of een gebarentaal zegt, maar wát je wilt zeggen.
bébian notatiesysteem uit 1825
Roch-Ambroise Auguste Bébian, 1789-1839, geschilderd door Marie Auguste Chassevent.
Auguste Bébian werkte eerst als leraar aan het door Abbé de l’Épée opgerichte ‘Institution Nationale des Sourds-Muets’ te Parijs en leerde gebarentaal vooral van zijn beroemde dove vriend Laurent Clerc.
Hij ontwikkelde later een gebarenschrift en in 1825 publiceerde hij in Parijs zijn boek: ‘Mimographie: ou, Essai d'écriture mimique’.
William C. Stokoe was leraar Engels aan het Gallaudet College in Washington. Zijn notatie-systeem was in 1965 weliswaar aanleiding tot wereldwijd wetenschappelijk taalkundig onderzoek naar gebarentaal, maar het werk van Auguste Bébian 150 jaar eerder in Parijs was veel breder. Al was het maar dat hij aandacht voor de belangrijke rol van de expressie in gebarentaal in zijn gebarenschrift apart aangeeft.
Twee voorbeelden uit het boek van Bébian. Links symbolen voor bewegingen en rechts met symbolen voor handstanden, handpalmorientatie, lokatie en expressie.
Meest bekende notatiesystemen
Stokey Notation System - 1965
Location
HamNoSys - Hamburgs Notation System - 1985
Lokalisierung: Kopf und Körper
Location - Head and Body
Different symbols used to represent location in ASL
Hand Location with Respect to Body Parts
bron: https://aslfont.github.io/Symbol-Font-For-ASL/ways-to-write.html
Meest bekende notatiesystemen
Si5s - 2010
Sutton SignWriting - 1974
Locations symbols
Geen aparte locatie symbolen
English Translation:
Baby Bear asks ‘Who are you?’
Goldilocks saw the bears, became
frightened shot out of the house,
and ran all the way home.
bron: https://aslfont.github.io/Symbol-Font-For-ASL/ways-to-write.html
Meest bekende notatiesystemen
LSE-sign - A lexical database for Spanish Sign Language - 2015
Screenshots of the ‘Location tab’ of the search tool, showing the graphic interface for defining the search criteria.
Source: PubMed - Article in Behavior Research Methods · January 2015
Eva Gutierrez-Sigut & Brendan Costello & Cristina Baus & Manuel Carreiras
lokatie
Kun je lezen wat hier geschreven staat?
lokatie
Dit leest een stuk eenvoudiger.
lokatie
In het systeem Gebareniconen worden geen aparte symbolen
gebruikt om de lokatie aan te geven
lokatie
lokatie
Het symbool voor de gebarenruimte én de stip voor de oorsprong van de beweging, bepalen samen de lokatie van het gebaar
colofon
Het systeem Gebareniconen is een ontwerp van Ruud Janssen.
Deze site blijft in ontwikkeling en is ontworpen door Ruud Janssen. De webtech is van J. Lester Novros 2nd.
Beschouw deze site als mijn ‘schetsboek’ hoe het systeem Gebareniconen in de loop van de tijd tot stand is gekomen.
© 2022 Ruud Janssen / Vi-taal – Project- en ontwerpbureau voor visuele communicatie, Den Haag
Contact mail@vitaaldenhaag.org
how to navigate through the website 'gebareniconen'
Tablet
swipe or click
Menu
ᐸ
ᐳ
Double-click or swipe left to go back,
and right to go to the next page
Keyboard Shortcuts
menu
Menu
⏴
+ Control +
⏵
Shows or removes the menu
Navigate up through the menu
⏶
+ Control
⏷
Navigate down through the menu
last or next page
⏴
+ Shift +
⏵
Space bar / next page
⎵
Mouse-click the left half
to go back and the right half
to go to the next page
Tot zover
Ruud Janssen
R